1. Bécs, 1610. december 1. II. Mátyás magyar király nemességmegerősítő oklevele (armálisa) budróci Budor János és családja számára
1.
Bécs, 1610. december 1.
II. Mátyás magyar király nemességmegerősítő oklevele (armálisa) budróci Budor János és családja számára
Bécs, 1610. december 1.
II. Mátyás magyar király nemességmegerősítő oklevele (armálisa) budróci Budor János és családja számára
Eredetije: Arhiv HAZU, Armales, D CLXXXIX: A 44, fol. 1–12. Függőpecsétes, eredeti példány, pergamenen, könyv alakban avagy füzetformátumban.
Egykorú másolata: ÖStA HKA Fam.-Akt. B–P 318. fol. 1–10.
Későbbi másolata: Arhiv HAZU, Armales, D CLXXXIX: A 44. Az eredetivel 1747. május 10-én Derg Dávid varasdi alispán által turniscsei kúriájában összehasonlított és arról Gallán Pál vármegyei jegyző által készített másolat.
Kivonatolt, népszerűsítő formában történt rövid ismertetése egy XIX. századi hetilapban (számos azonosítási hibával, mindenféle kritikai kommentár nélkül): Laszowski, 1899. 336–338. o., vö. még említésszerűen Bojničić, 1899. 23. o.
Az oklevél első – utóbb jelentősen kiegészített és nyelvileg gondosan átstilizált – változata 1610. szeptember 30-áról a Magyar Udvari Kancellária 1610. évi „stíluskönyvében” („Stylus Maioris Cancellariae inclyti regni Hungariae millesimi sexcentesimi decimi etc.”): OSzK Kt. Fol. Lat. 1818. fol. 97–101. Ez utóbbi példány címerleírásának és narratiójának kiadása: Áldásy III. 60–65.: No. 115.
Az armális december 1-én kelt eredeti példányának a szeptember 30-án szerkesztett változattól való szövegeltéréseit az alábbiakban kurzívan jelöljük; a kisebb stilisztikai javítások és finomítások jelzésétől viszont eltekintünk. A nemeslevél közzétételekor mindenben a bevett humanista helyesírási–átírási gyakorlatot követtük.
[fol. 1r.: színes, festett címerkép, fol. 1v.: üres]
[fol. 2r.:]Matthias secundus divina fa-[fol. 2v.:]vente clementia Hungariae, Dalma-[fol. 3r.:]tiae, Croatiae, Sclavoniae, Ramae, Serviae, Gallitiae, Lodomeriae, Cumaniae Bulgariaeque etc. rex, designatus in regem Bohemiae, archidux Austriae, dux Burgundiae, Styriae, Carinthiae, Carniolae et Wierthembergae, marchio Moraviae, comes Habspurgi, Tyrolis et Goritiae, tibi fideli nostro generoso Ioanni Bvdor de Budrocz, filio egregii quondam Viti, filii Andreae, filii Nicolai, filii Adami, filii Iacobi, filii Stephani, filii Bodor, filii olim comitis Sagud, nobilis de Gorbonuk, salutem et gratiae ac clementiae nostrae regiae erga te continuum incrementum.
Multa sunt, quae illustrium virorum memoriam aeternitati consecrare ac perpetuam conservare solent, sed cum iis, quae ad regna et imperia vel rite gubernanda, vel latioribus terminis propaganda spectant, nulla res maiorem vim habere posse intelligitur virtute militari, in eaque fortiter aeditis a quopiam facinoribus illos vel comprimis omni liberalitatis et munificentiae genere prae coeteris exornandos ducimus, quos egregia in plenis periculorum rebus gesta atque facinora coeteris amplius commendarint. Tanto libentius uberioreque voluntate eius instituti nostri signa aedimus, quanto graviori digniorique obiecta ratione ad perficiendum illud invitamur, dupplicem hinc fructum experti et quod is, [fol. 3v.:] qui se recte ac fortiter gessit, virtutis proemium auferat, et caeteri hoc exemplo, ad quaevis pericula virtutis et honoris gratia obeunda facilius accendantur.
Quod ipsum in te quoque Ioanne Bvdor de Budrocz postulantibus ita et jure quodam proprio virtutibus tuis ac insignibus in Sacram regni nostri Hungariae Coronam et consequenter Maiestatem quoque Nostram meritis exigentibus libenter facimus. Quandoquidem te intelligimus, sicuti in serie genealogiae tuae manifeste liquet, antiqua et celebri regni nostri Hungaria ante quadringentos annos ex nobilibus parentibus comitatus Vesprimiensis oriundum in dicto regno nostro Sclavoniae sedes fixisse et bona haereditaria acquisivisse, te quoque virtute et armis 974semper clarorum vestigia viriliter secutum, ut a primis adolescentiae tuae annis, spretis cunctis vitiorum illecebris, quibus aetas illa plerunque irretiri et corrumpi consuevit, duram virtutis viam tibi terendam proponendo, militari disciplinae te addixisse, in eaque non vulgari operae praetio facto, durante praesertim illo aperto quindecennali bello Turcico diversis expeditionibus generalibus et particularibus interfuisse.
[1580. szept. 28.] Atque inprimis circa annum millesimum quingentesimum octuagesimum, adolescentiae annos excedens, prima militaria specimina tunc edidisse, cum scilicet ductoribus spectabilibus et magnificis quondam Georgio de Zrinio et Francisco de Nadasd comitibus, item Balthasare de Batthian et Vito ab Halekar generali Sclavoniae ac aliis capitaneis validus exercitus regius contra Turcas, in agrum Poseganum populabundos irrumpere volentes, te quoque in eo praelio cum Possegano Skander bege forte, infra dirutum castellum Grabrounicza vocatum, obvio et in agro Warasdiensi excurrere volenti acriter commisso interfuisse et spectantibus iisdem [fol. 4r.:] belli ducibus Turcam hasta deiecisse ac stricto ense, sanguine tincto plurimos sauciasse et prostrasse.
[1583–1584] Post hanc vero pugnam te in praesidium Leua conferendo, sub ductu et auspiciis magnifici quondam Francisci Dobo de Ruzka, eotunc generalis capitanei partium regni nostri Hungariae Ultradanubianarum per biennium militando, cum Turcis sub idem praesidium soepe discursantibus manus conservisse, nonnunquam ad praesidia Turcica, Strigonium, Palank, Parkanij, Nograd, Széchén et Drégel vocata, per nostratos irruptionibus et excursionibus factis, continue interfuisse.
[1583] Sub idemque tempus, dum Turcae versus Nitriam depopulationem fecissent, circa oppidum Verebél ipsi milites praesidii Leua, ductore egregio quondam Andrea Forgach de Ghijmes vicecapitaneo, Turcis occurrissent et eosdem memorabili coede prostrassent, ei conflictui te quoque interfuisse, et non segnem operam navasse, ubi multi quoque captivi Christiani sunt eliberati.
[1584] Praeterea cum Strigonienses Turcae eosdem milites Leuenses ad pugnam provocassent et nonnullos falcatores abduxissent, iidem Leuenses ad insidias Turcicas haudprocul positas delapsi, et cum eisdem congressi, a Turcis fugati essent, ubi magnificus Ladislaus Pethe in captivitatem quoque incidisset, ei quoque fortunae ludibrio praesentibus Francisco et Iacobo Dobo interfuisse. Insuper cum Turcae Strigonienses et alii confiniarii versus montanas civitates populandi excurrissent, ipsique Leuenses talione reddita eosdem Turcas fudissent et fugassent, ac e manibus eorum multos captivos liberassent, hic quoque non solum interfuisse, sed et boni militis ac virtutis officia praestitisse, ductore dicto Andrea Forgach existente.
Expleto biennio in Patriam dehinc tuam, in regnum videlicet nostrum Sclavoniae reversus, ubi [1586. dec. 5–6.] sub idem tempus Alibegus Poseganus in finibus Sclavoniae circa praesidium Iuanicha depopulatus et praeda onustus ovans pedem referre voluisset, supradicti Thomas Erdeődij banus et frater eius Pe-[fol. 4v.:]trus ac dictus Vitus Halikar hostem ipsum insecuti fuissent, commissa in medio hyemis rigore egregia pugna ipsum debellassent et spoliis exuissent, tunc te quoque ensem Turcico sanguine respersisse, aliquot hostium detruncasse et nonnullos in servitutem abduxisse.
[1585. jún.] Item sub ductu et tempore banatus praefati comitis Thomae Erdeődij, dum idem unacum fratre Petro et Gabriele Tahij ultra fluvium Vnn vocatum, sub castrum Turcicum Kosztanicza excursionem exercendae virtutis militaris causa fecissent, eosdemque Turcae displosione machinarum destinato excepissent, et stragem ducentorum hominum et amplius commisissent, te hastam in Turcicum latus confregisse, alterius caput amputasse, et vexillum e manibus vexilliferi Christiani sclopeto icti, in terra deiectum, strenue elevasse et durante pugna tenuisse et viriliter reduxisse.
[1586–1589] Posthaec sub generali capitaneatu dicti comitis quondam Georgii a Zrinio per quadriennium Canisae stipendium merens, [1587. ápr. 13.] cum eodem comite a Zrinio, ductore Francisco de Nadasd et aliis belliducibus ad nundinas Turcicas in oppido Kalmanchehij celebrandas cursio dacta a nostratibus fuisset, ibidem quoque hastam confregisse viriliter, hunc decolasse, alterum vero Turcam captivum coepisse.
[1586. aug. 30.] Item cum Haszan Passa, Zigethanus praefectus trans Muram fluvium, in Insulam Murakeöz irruptionem fecisset et praedam hominum et pecorum ingentem copiam 975abegisset, per nemusque Canisiense apud desertam possessionem Palin vocatam revertendo transire voluisset, Canisiensesque milites cum eo aperto Marte conflixissent, ei quoque conflictu interfuisse, hasta Turcam transverberasse, ubi commilitones aliquot liberando vix ipsam mortem evasisse Ex eadem Turcica cohorte turma quaedam versus oppidum Cheztregh iisdem diebus [1586. szept. eleje] cum excurrisset et multos agricolas, utriusque sexus homines in captivitatem redigendo reverse fuisset, quam insecuti milites Canisiani prope Berzencze impetu facto usque ad unum internecioni dederunt, captivosque Christicolas eliberarunt, inter illos [fol. 5r.:] te etiam non postremum fuisse et antesignarium Turcicum Muztaficza vocatum, qui fluvium Mura cymba ex corio facta occulte tranare solebat, vivum coepisse.
[1587. aug. 9–10.] In anno Domini millesimo quingentesimo octuagesimo septimo in memorabili victoriosa pugna Sarkanij Zigethana, cum Saaswar Bassa, ductoribus quondam comitibus Georgio a Zrinio, Francisco de Nadasd, Balthasare de Batthian ac Ioanne Adamo Trautmansdorffero et aliis laudabiliter commissa, interfuisse, hasta Turcam quendam strinxisse, hunc decolasse, alium in servitutem abduxisse.
[1589. ápr. előtt] Tandem relicta Canisa in praesidium nostrum Caproncza te contulisse et ibidem stipendium merens, sub Ioanne Glubiczar et Stephano Graizwein capitaneis Caproncensibus et Vito Halekar generali Sclavoniensi existentibus, cum magnificus quondam Michael Zékel de Keuend, quem secuta est phalanx utriusque ordinis Sclavonica, et magnificus Benedictus Thuroczij equitatum Caproncensem ductitavit, et sic sub praesidium Turcicum Verőcze excursionem fecissent, tu quoque illum ductorem secutus, viriliter militando ad cancellos portarum ipsius praesidii Turcas interfecisse, sauciasse et retrocedere coegisse, ac in agro eiusdem singulare certamen commisisse.
[1591. aug. eleje] Cumque in subsidium praesidii Zizegh dictus comes Thomas Erdeődij banus contra Haszon Bassam Bosznensem, postea vezirium profectus fuisset, valido cum exercitu, ipsumque praesidium liberasset, et Turcam obsidionem solvere coegisset, illi quoque expeditioni interfuisse.
[1591. aug. 15.] Similiter cum in initio rupti foederis idem banus castellum Monoszlo coepisset, praesente Albano Greizuein Iuanicziensi, quem sequenbantur dictus Albanus et Ioannes Greizuein Capronczensis capitanei cum exercitibus suis, te quoque ei bello interfuisse et strenui militis officia impigre praestitisse.
[1592. ápr. 12. után] Cumque non multo post tempore dictus Haszon Bassa vezirius Turcicus praesidium Petrinia ex congesta terra et trabibus quadratis in spa-[fol. 5v.:]cio sex hebdomadarum exaedificasset, [1592. jún.] cumque iidem Thomas Erdeődij banus, Andreas Augsperger generalis Carolostadiensis, necnon Ioannes Greiszuein et Benedictus Thuroczij ductoribus et primipilares, ab incoepto opere frustra repellere voluissent, ac e regione in citeriori ripa fluvii Colapis apud castellum Brezt vocatum castrametati fuissent, te quoque in iisdem castris interfuisse, ac per sex hebdomadas plures noctes insomnes duxisse vigilias agendo, necnon multos labores militares exantlasse, in diversis velitationibus et levibus pugnis utrinque illatis.
[1591. okt. 5. és a következő napok] Praeterea sub idem tempus ipse Haszon Bassa penes praesidium Iwanch proficiscens, castella Bosiako et Lupoglaua vocata, in Sclavonia habita, cum ingenti exercitu expugnata, demolitus fuisset et magnam circumiacenti regioni igne et ferro vastitatem per triduum inferens, hominum utriusque sexus innumerabilem praedam abegisset, hic tu ab ipsis Ioanni Greizuein et Benedicto Thuroczij Iuanicham praemissus ad confortandos anomis eorum militum et Turcica agmina exploranda, quod iter octo milliarium uno die conficiens, exercitum Sclavonicum, quem Michael Zékel ductitavit, in loco Kloszter vocato invenisse, et de adventu auxiliarium copiarum Caproncensium eidem nuncium attulisse, quem cognito Turcae ibidem prope esse, altero die versus castrum Lorechina deflectens, per aliam, quam veneras, viam reverti voluisses, ipseque exercitus Christianus, cui te ibi interfuisse, a latere Turcam insequens, eam noctem in castello Gradecz prope dictum castrum Lorechina, ubi Turcae erant castrametati, peregerunt, illinc te quoque cum tribus equitibus res et molitiones Turcicas exploratum nostri praemisissent, qui jussa peragens, cum Turcam versus nostrates et castellum Gradecz recta aciem dirigere vidisse et nunciasse, a Turcis exceptus, celeri fuga repulsum esse, et ibi penes ipsum Gradecz Turcae iter facientes, selectos nostris obiecerunt, quibus cum donec per proximum amnem transissent, nostris satis negotii erat datum fudendo Turcarum postrema agimina, nonnunquam repulsam passi sunt, 976praesertim ad ipsum amnem, Turcarum agmina erant [fol. 6r.:] disposita, cum aliquot maioribus falconetis ipse quoque Haszon Passa reversus, cum suos videret retundi, acriter cum nostris pugnasset, tandem nostri superiores evadentes, ipsum in fugam convertissent, ac instando illis vexilla triginta, falconetas aliquot, tubicines et timpanistas ademerunt. His tu omnibus non otiosus spectator hic interfuisse, et virilis pugnantis officia rite praestitisse. Hac pugna finita, te ad Gradecz reversum esse, ubi novo equo et armis instructus, cum viginti quinque equitibus vestigiis Turcicis insistens, tertio die aliquot Turcas captivos coepisse et adduxisse.
[1593. jún. 22.] Praeterea cum idem Haszon Passa secundo praesidium Zizek arctissima obsidione cinxisset, ac ponte navale fluvium Colapim stravisset, penes alterum fluvium Odra, ibi videns nostros, ductore Ioanne Ruperto ab Eckenpergh, comite Thoma Erdeődij, Andrea Ausperger at aliis adventare, obviam nostris procedens, magnam et memorabilem suo casu victoriam Deo propitio praebuit, nam terga vertens, cum in pontem ipsum acrius insilvissent, fracto ponte in fluvium submersi, alii a tergo insecuti in ipsum flumen praecipitati sunt. Cui quidem praeclarae victoriae te interfuisse, et rei bene gerendae occasioni plurimis spectantibus non defuisse. [erősen átstilizálva]
[1592 vége?] Cum taliter in praesidio ipso Caproncza merens Patriae foris bonam operam praestare, non minus etiam in praesidio ipso, tanquam domi existens, militaria exercitia habuisse, nam cum Turcae limitanei virtutis experiundae causa, praesertim frigore congelatis fluminibus Drava et Mura, sub praesidium ipsum Kaproncza discursassent, aut econtra iidem milites nostrates Turcis in ditione ipsorum similem molestiam creassent, hic quoque tam sustinendis, quam inferendis injuriis illis militaribus participem te praebuisse, praesertim autem in indagatione insidiarum, ubi soepius magna vitae discrimina adire coactus es, sic etiam in persecutione similium excursantium Turcarum non minorem laborem perpessum esse.
[1592 táján] In eo exercitio quodam tempore cum quatuor commilitonibus in Turcicas insidias prolabens penes [fol. 6v.:] Dravum apud castellum Vijwar vocatum, in Turcas mille quingentos equites simul et pedites incidisse, amisso uno commilitone, Ioanne nempe Zuhodolij, vix aegre te reverti potuisse, ubi hastae quoque ipsius vexilla seu insigna per Turcam a tergo fugienti erepta esse; hasta nihilominus permanente et equo suo quoque sauciato ac indispositum ibidem exercitum nostrum, cui Glubiczer et Trautmansdorfer praefuerant, incolumen reversum esse, ubi alterum nactus equum iterum Turcam insecutum fuisse.
[1593. ápr. előtt] His itaque peractis et aliis plurimis fortiter rebus gestis, cum relicto praesidio Caproncza in aliud praesidium Baicha vocatum, ad aquas palustres Canisianas extructum te conferens, sub capitaneatu egregii olim Christophori Alija ductuque et auspiciis dicti quondam comitis Georgii de Zrinio in stipendio Styriacorum procerum militasse, ibi quoque Turcis inferentibus injuriam et soepius ulciscendis semper te praesentem exhibuisse.
[1593. aug. közepe] Tandem cum ductoribis belli praefati Eckenbergero, comite de Zrinio et aliis dum nostri praesidium Petrinija obsidere voluissent, iamque ad Colapim pervenissent, caesaris Turcarum ingens exercitus eius praesidii defensioni destinatus, de repente adventans ipsis bellum intulisse, ubi commissae acriter pugnae, illic interfuisse, et pro virili sua diimicasse, tandem illinc cum eodem exercitu nostrate impari longe Turcarum numero pugnando retrocedente, hic cum sui similibus, postremum agmen exercitus strenue ab insultu hostili per duo fere milliaria tutatum esse.
[1597. aug. 13–20.] Expugnationi nostra praesidii Papensis, in castris serenissimi archiducis Maximiliani, domini et fratris nostri observandissimi, cum ipso comite a Zrinio interfuisse, et honestam inter milites operam et reipublicae Christianae impendisse.
[1593. ápr. 16.] Item cum Turcae Babolchenses et Segesdienses ac Berzencenses conjunctis viribus fortalitium nostrum Fittiehaza vocatum noctis in silentio clandestine intercipere voluissent, quorum praemissa astucia milites nostri limitanei celeriter advolassent, te quoque cum ipsis in illud fortalitium ingressum fuisse, Turcasque adve-[fol. 7r.:]nientes fortiterque insultum facientes ac portam terna vice occupantes, iterumque repulsam facientes, praesentem fuisse hic quoque inter eosdem milites inclusos, quid pietatis Patriae debebatur, masculo pectore imbutus, non obscure impendisse, et Turcas in fugam conversos et in nemus proximum diffugientes cum coeteris gutturetenus aquam intrando Turcarum aliquot captivos ad suos reduxisse.
977[1593. okt.] Posteaquam autem Sinan Bassa vezirius Vesprimium et Palatam expugnasset, eam iniuriam nostri ferre nolentes, ductoribus comitibus ab Hardeck, Zrinio et Nadasd, necnon Palffij et aliis, levatis Cis- et Ultradanubianorum comitatuum gentibus, [1593. nov. 3.] in agro Albae Regalis consedissent, ubi Ali Passa Budensis cum ingenti exercitu Turcarum cum nostris acri pugna commissa aperto Marte conflixit, et in primo conflictu statim amissis aeneis machinis et Ianicharorum cohortibus, cum equitatu terga dedit et in fugam conversus est, quem tota die nostri insecuti, aliquot millia Turcarum trucidassent. Isti ergo pugna te quoque interfuisse, hasta Turcam confodisse, et plurimos decolasse, sauciasse, nec nonnullos coepisse, et te inter alios militares viros sub ductu eiusdem comitis a Zrinio non postremum exhibuisse. [ill. erősen átstilizálva]
[1594. máj.–jún.] Item tempore primariae obsidionis Strigoniensis Majestate nostra Regia praesente, cum annexa propugnacula Vgrijwar et Vijzwar appellata nostri invasissent, ei impetui te ibi quoque interfuisse, coesis utrinque magna hominum multitudine, [1594. júl. 19–23.] interim Sinan Passa cum totius Orientalis Imperii viribus adveniens, Tatam praesidium deditione coepit, illinc [1594. aug.–okt.] recta progressus Iaurinum, totius Christianitatis propugnaculum, validissima obsidione et incredibili apparatu cinxit, qua obsidione durante, cum irruptio in Turcas facta fuisset, ibi quoque viriliter interfuisse. Ad ultimum nostris imperante et praesente nostra Majestate ultra Danubium e regione castrametantibus, cum Turcae superato Danubio et ponte strato, in ulteriori ripa vallum et fossas nostris eripuissent, et ibi agminatim [fol. 7v.:] confertissime sese contra nostrates parassent, nostri econtra intentes eosdem eiicere vallo et repellere magna clade affectos esse, ubi quoque hic lateri comitis a Zrinio adhaerendo equum sclopeto ictum amisisse, cum Turcas in Danubium et pontem propulsassent et pedes armis instructus stricto et tincto ense sanguine ad suos reversum esse. Cum autem taliter amisso equo in castra longo intervallo dissita te receptum esse, et novum equum nactum fuisse, cumque iterum Turcae per pontem praefatum et Tartaris per aquam natantibus vallum recipere voluissent, nostrique eosdem hostes egregie excepissent, ibi quoque acceptam superioris conflictus injuriam egregio commisso duello honorifice ultum fuisse; altero die exercitus noster undiquaque circumsoeptus per Turcam, cum retrocedere et Danubium transire coactus fuisset, ibi indesinenter pugnatum est, ubi ultimum agmen illic quoque tenens, strenue sese in eo periculo gessisse, et sic usque ad Owar magna cum difficultate perventum est, et ibi octo dies cum toto exercitu transegerunt. Cumque post octiduum ex Owar castra versus civitatem Pruck mota fuissent, statim Turcae simul et Tartari nostros adorti, loca inaccessibilia et palustria transeuntes ab oppido Moson conspecti nostros non levibus pugnis provocasse et infestasse, tunc quoque extremum agmen cum aliis strenue tutatum esse.
His peractis, [1594. márc.] expugnationibus castrorum Turcicorum, Segesd, Berzence, [1595. aug. eleje] Bars et Babolcha non solum interfuisse, sed etiam inter primi agminis milites praecurrendo Turcis ipsis, quantum in se erat, incommodasse, et aliis quoque particularibus expeditionibus sese non subduxisse.
[1600. szept.–okt.] Procedente tempore, cum Ibrahim Passa Turcarum vezirius praesidium Canisa obsedisset, et copias suas ad convehenda alimenta et excubias agendas versus oppidum Letenie vocatum emisisset, militesque dicti comitis a Zrinio cum cataphractis Sclavonicis et peditibus trans Muram fluvium in eosdem [fol. 8r.:] Turcas excubitores impetum fecissent, te quoque prae caeteris omnibus praecurrentibus in hostium confertissimum cuneum irrumpendo, hasta Turcam equo deturbasse, ubi quoque cum equo in quandam fossam praecipitem dedisse, et jamjam obrutum fuisse, nisi a commilitionibus sublevatus, iterum stricto ense hostem insecutum fuisse.
[1600. okt. eleje] Sub iisdem diebus, cum illustrissimus princeps Philippus Emanuel Dux Lotharingiae in subsidium Canisianorum militum venisset, ibi quoque in ejusdem exercitu, signa dicti comitis a Zrinio secutus, in spacioque aliquot dierum in conspectu Turcarum positis in castris perseverasset, praesertim vero ad dispositas machinas aeneas Turcarum factae irruptionis et quotidianae pugnae viriliter praesentem fuisse.
[1601. szept–nov.] Sic etiam cum serenissimo archiduce Ferdinando eadem Canisa sequenti anno per pontificium exercitum obsessa fuisset, eiusdem obsidioni interfuisse, et Patriae servitia praestitisse.
[1603. ápr.] Item cum post biennium Turcae et Tartari, ductoribus Tartarorum chano Murzan dicto et Hazon Bassa Zigethano penes praesidium Zenth Georgijwara, valido cum exercitu, in regnum nostrum Sclavoniae irrupissent et castellum Prodauiz coepissent, indeque ad Capronczam iter facientes castrum Raszinia combussissent, ibi diviso ad duas partes exercitu, pars una versus 978Crisium, altera nempe sex millium Tartarorum in agrum Varasdiensem populabunda ultra castrum Vinicze irruissent, quo cognito te de nocte consurgentem ad praesidium Ludbregh et eiusdem loci militibus se coniunxisse, et a latere Turcica agmina praementes iverunt versus Thermas Varasdienses, ibique consistentes tria agmina Tartarorum fudisse, et usque ad internecionem delevisse. Quibus fusis et delectis, cum aliis Turcis et Tartaris obviis et palantibus pugnam leviter committendo Varasdinum reversisse cum cataphractis et militibus insulae Murakeöz. Quo tempore multos Christianos de manibus hostium liberasse, inter quos praefatos milites ibi te quoque optime versando, sanguine Turcico manus et gladium [fol. 8v.:] imbuisse; sic etiam non minori fide et constantia ad latus moderni comitis Nicolai a Zrinio adhaerendo, pro locorum et temporum diversitate plurima praestitisse Patriae servitia et impendisse.
Quae vero in militaribus tuis functionibus triginta et eo amplius annis diversis locis et excursionibus expeditonibusque particularibus et generalibus per te gesta cum laude actaque sunt, illa recensere nimis longum foret.
Haec autem a nobis tanquam memoratu digna ideo fusius explicata sunt, ut posteritas tua rerum fortiter per te gestarum celebris nostro testimonio, tanquam calcari quodam admonita tuis vestigiis diligenter insistat, virtutesque tuas aemulando et sequendo, se principibus suis fidelitatis et constantiae studis optimisque meritis gratam et acceptam exhibere quovis tempore studeat, te itaque Ioannem Bvdor de Budrocz, ut meritus es, ac tui causa generosam dominam Elizabetham Petheő, consortem, necnon Stephanum, Franciscum et Gasparum, filios, ac Annam et Evam filias tuos, in coetum, numerum et ordinem verorum, antiquorum et indubitatorum, a quatuor avis, paternis et maternis natorum dicti regni nostri Hungariae regnorumque et partium ei subiectarum nobilium adscribimus, assumimus, cooptamus et annumeramus, atque arma seu nobilitatis tuae insignia antiqua, quo ea tanquam virtutum et meritorum tuorum lucidum argumentum ad gratam posteritatem transmittere ac per manus tradere possis, ex speciali nostra gratia tibi tuisque coniugi, filiis et filiabus praedictis [fol. 9r.:] vestrisque haeredibus et posteritatibus utriusque sexus universis, jam natis et nascituris denuo clementer concedimus et elargimur:
Scutum nimirum militare erectum linea perpendiculari a summo per medium ducta, hinc in album, illinc in rubrum campos divisumm, cuius fundum viridis campus obsidet, in qua quidem rubra scuti area duo Angeli, candida veste amicti, alis aureis expansis, vultibus serenis et capillis sparsis, sibique in vicem oppositi erecti stare, ac Coronam Regiam cristis ardearum nigris in fasciculo erecte assurgentibus decoratam elevasse. In alba porro scuti parte ex viridi monticulo brachium humanum cataphractum prominere, ac strictum ensem, cum infixo cuspidi illius, absecto capite Turcico, galea plumis strutionum ornata tecto, ac fragmine hastae per medium traiecto, capulotenus tenere conscipiuntur. Scuto incumbunt duae galeae seu cassides clatratae sive apertae vetustae nobilitatis decora regiis coronis ornatae, ex quarum illa inferiori per omnia conformis, fasciculus cristarum ardearum, hac autem brachium humanum cum absecto capite Turcico, priori similem prominere cernuntur. A cono autem sive summitate galerum laciniis seu lemniscis, hinc argenteis et nigris, illinc vero aureis et rubris, in scuti oram defluentibus, illudque ambiendo apprime adornantibus, prout haec omnia in capite seu principio prae-[fol. 9v.:]sentis nostri privilegii manu et artificio pictoris propriis suis coloribus lucide ob oculos posta visuntur.
Decernentes et ex nostra scientia animoque deliberato concedentes, ut tu Ioannes Bvdor ac per te dicti coniunx, filii et filiae tui, eadem arma sive nobilitatis insignia ubique in praeliis, seriis vel ludicris, certaminibus, hastiludiis, torneamentis, duellis, monomachiis, aliisque omnibus et quibusvis actionibus exercitiisque militaribus et nobilitaribus, necnon sigillis, velis, cortinis, aulaeis, annulis, vexillis, clypeis, tentoriis, vasis, tabulis, picturis, domibus, sepulchris, generaliter vero in quamlibet rerum et expeditionum generibus sub merae, vetustae ac syncerae nobilitatis titulo, quo vos haeredesque et posteritates vestras utriusque sexus universas ab omnibus cuiuscunque nationis, status, dignitatis, conditionis et praeeminentiae homines existant, denuo insignitos et exornatos dici, nominari haberique et reputari volumus ac mandamus ferre, gestare illisque uti, ac insuper omnibus et singulis honoribus, gratiis, privilegiis, indultis, libertatibus, juribus, praerogativis et immunitatibus, quibus coeteri a quatuor avis, paternis et maternis nati, veri ac indubitati soepefati regni nostri Hungariae partiumque ei subiectarum nobiles, de jure vel consuetudine usi sunt hactenus et gavisi, utunturque et gaudent ubique locorum et terrarum, tam intra, quam extra iudicia et comitia, sicuti 979antea, ita a modo deinceps, perpetuis semper temporibus [fol. 10r.:] frui et gaudere possitis et valeatis, haeredesque et posteritates vestrae utriusque sexus universae valeant atque possint.
Praeterea quo in regnis et provinciis nostris, quibus divinitus praefecti sumus, pax, securitas inter fideles subditos nostros ubique servetur, ac malefactorum et nocivorum hominum temeritas et malitia debita adnimadversione compescatur, justi vero et innocentes, commoda atque grata fruantur quiete et tranquillitate.
Id etiam tibi Ioanni Bvdor pro recensitis fidelibus servitiis tuis ac per te praescriptis filiis et filiabus vestrisque haeredibus et posteritatibus utriusque sexus universis ex speciali nostra gratia et de regiae nostrae potestatis plenitudine annuendum et concredendum, in eoque plenam ac omnimodam facultatem vobis dandam et attribuendam duximus, ut vos in territoriis bonorum vestrorum in comitatibus Zagrabiensi, Crisiensi et Varasdiensi passim existentium habitorum pertinentiarumque earundem quarumlibet patibula, rotas, palos ac aliorum tormentorum genera erigere, universosque fures et latrones, plagiarios, veneficos, incendiarios, intoxicatotes, incantatores et incantatrices, homicidas et alios quoscunque malefactores, intra verias metas et territoria bonorum vestrorum praefatorum pertinentiarumque earundem universarum, quocunque nomine vocatarum, publice et manifeste deprehensos ac detentos, prout justicia ipsa et communis consue-[fol. 10v.:]tudo legesque dicti regni nostri Hungariae partiumque ei subiectarum requirunt, secundum eorum excessus et demerita condignis poenis afficere, omniaque et singula, quae in praemissis juxta dicti regni nostri, uti praemissum est, leges et consuetudinem fieri consueverunt, facere et expedire possitis et valeatis, haeredesque et posteritates vestrae utriusque sexus universae valeant atque possint; imo assumimus, cooptamus denuoque elargimur, concedimus et annuimus praesentium per vigorem.
In cuius rei memoriam firmitatemque perpetuam praesentes literas nostras privilegiales secreto sigillo nostro, quo tanquam rex Hungariae utimur impendenti communitas, tibi Ioanni Bvdor ac dictis consorti, necnon filiis et filiabus tuis vestrisque haeredibus et posteritatibus utriusque sexus universis, jam natis et nascituris clementer duximus dandas et concedendas.
Datum per manus fidelis nostris nobis dilecti, reverendi Valentini Léépes episcopi ecclesiae Nittriensis locique ejusdem comitis perpetui, consiliarii et per Hungariam aulae nostrae cancellarii, in civitate nostra Vienna, prima die mensis Decembris, anno Domini millesimo sexcentesimo decimo, regnorum nostrorurm Hungariae et reliquorum anno tertio, reverendissimis ac venerabilibus in Christo patribus dominis, Francisco Forgach de Ghimes Sanctae Romanae Ecclesiae [fol. 11r.:] presbytero cardinale, Strigoniensi et Demetrio Napragi Colocensis et Bachiensis ecclesiarum canonice unitarum archiepiscopis, fratre simone Brattvlith Zagrabiensis, Nicolao Micatio Varadiensis, Petro Domitrovith electo Quinqueecclesiensis, Francisco Ergelio Vespremiensis, eodem Demetrio Napragi administratore Iauriensis, Paulo Almassi electo Vaciensis, dicto Valentino Léépes Nittriensis, Matthia Herovitio electo Chanadiensis, Ladislao Maitini electo Sirmiensis, Georgio Mathessi electo Tininiensis et Ioanne Thelegdino electo Bozniensis ecclesiarum episcopis ecclesias Dei foeliciter gubernantibus, Agriensis, Transsylvaniensis, item Segniensis et Modrvsiensis cathedralibus sedibus vacantibus; item spectabilibus et magnificis comite Georgio Thvrzo de Bethlemfalva regni nostri Hungariae palatino, comite Sigismundo Forgach de Ghimes iudice curiae nostrae [fol. 11v.:], comite Thoma Erdeődij de Moniorokerék regnorum nostrorum Dalmatiae, Croatiae et Sclavoniae bano, Ioanne Draskowijth de Trakostian tavernicorum, Francisco de Batthian agazonum, Andrea Doczy de Nagyluche cubiculariorum, Thoma Zechij de Rhimazech dapiferorum, Georgio Drugeth de Homonna pincernarum, Petro de Reua curia nostrae et Nicolao Istuanffij de Kisazzonijffalua ianitorum nostrorum regalium magistris, Stephano Palffij de Erdeod comite Posoniensi coeterisque quamplurimis dicti regni nostri comitatus et honores.
Matthias
Valentinus Léepes
episcopus Nittriensis
manu propria
episcopus Nittriensis
manu propria
Laurentius Ferenczffij
manu propria
manu propria
[a pergamenlap legalján:] Renovatio armorum egregii Joannis Budor de Budrocz.
[fol. 12r–v.: üres]
