a) Pest, 1837. május 11.
Beöthy Sándor királyi jogügyigazgató jelentése Cziráky országbíróhoz: javasolja, hogy Kossuth és nyolc – részben szintén elfogatandó – bűntársa ellen indítsanak hűtlenségi pert; kéri, hogy az esetleges további letartóztatások az ügyészség bevonása nélkül történjenek meg.
V. Ferdinánd 1837. május 4-re keltezett (vö. a fentebb, az 1/i számnál elmondottakkal) kéziratában arra szólította fel Czirákyt: utasítsa Beöthyt, hogy indítson hűtlenségi pert Kossuth ellen. Cziráky azonban, aki úgy látta, hogy a törvények szerint hűtlenségi perbe fogott nemest ítélet előtt nem lehet elfogatni, és kétségesnek tartotta, hogy Kossuthra, akinek Pesten állandó lakása van, aki ügyvédkedik és emellett állandó – ha nem is engedélyezett – foglalkozással bír, alkalmazható volna az 1687: 14. tc.; a kormányzat számára előnyösebbnek ítélte, hogy, ha azt bizonyítani lehet, Kossuth ellen felségsértési pert indítanának. (Elfogatása ugyanis így igazolhatóvá vált volna.) Ezért Beöthyt arra szólította fel, hogy vizsgálja meg azt is, nem lehetne-e Kossuth ellen felségsértési pert indítani (OL József nádor Titk.: Pol. 1837: 137.). Beöthy az alábbi jelentésben fejtette ki véleményét.
Excellentissime ac Illustrissime Domine Comes, Judex Curiae Regiae, Domine gratiosissime!
Pervestigatis solertissime copiosis scriptis, quae post incaptivationem Ludovici Kossuth sequestrata sunt, et instituta inter continentias pagellarum per eundem redactarum et correspondentias cum amicis fotas, contenta item privatarum incaptivati notationum in formam diarii redactarum combinatione de eo convincor, quod Kossuth intentionem pacem publicam turbandi, legalem publicae administrationis ordinem convellendi, publicas comitatuum congregationes ad eum statum sensim deducendi, ut ibi licentiosae quaevis et anarchicae propositiones pluralitatem votorum consequantur, per redactionem et vulgationem pagellarum suarum in obversum etiam altissimi jussus continuatam in effectum deduxisse, et quidem favente adeo cum successu, ut totum qua latepatet Regnum malevolorum moliminibus in confusionem summam et statum vere anarchicum actum sit. Delictum hoc Kossuthianum meo demisso sensu erectionem contra statum publicum Regis et Coronae, notam infidelitatis importat; tale interim quid, quod contra augustam summi terrae principis personam aut ipsam regiam dignitatem tenderet, adducere nequeo, consequenter hic actionem Fisci Regii ad crimen laesae Majestatis extendi non posse censeo.
Quod incaptivatus Kossuth perniciosam intentionem pacem publicam perturbandi habuerit, perhibet non tantum totus quantus pagellarum ejusdem contextus, quas a No. 1. usque 21. inclusive reverenter reexhibeo, sed pandunt etiam notationes ejusdem diurnales et quidem sub 2% locis rubecula signatis, sub 3% autem per extensum, e quibus patent perniciosa illa principia, quae incaptivatus non fantom sinu fovit, sed per totam patriam seminavit. Cum autem summopere intersit, ut legalis Fisci Regii vindicta ad socios etiam et complices delicti extendatur, relate ad hos illam demisse censeo rationem ineundam esse, ut in lite demonstretur, perversissimos in congregationibus comitatuum oratores cum redactore pagellarum Ludovico Kossuth socialem nexum fovisse, et sic non fantom per habitos in publicis jurisdictionum sermones illegalibus principiis refertos et concitatorios, sed et per praestitam redactori pagellarum ad eorundem vulgationem operam deliquisse.
Demisse hic advertere sustineo: inter sermones poenales pagellis Kossuthianis vulgatos non ultimum locum tenere illos, qui in congregationibus Comitatus Barsiensis per Joannem Balogh, Florianum Rudnyánszky, Ignatium Sebestyéni, Josephum Máriássy, Joannem Szabó, Josephum et Vilhelmum Lipovniczky, Antonium Ambró et Rudolphum Majthényi habiti sunt; inter scripta interim Kossuthiana vestigium consociationis inter proloquentes hos et redactorem praeexistentis nullum adest. Cum tamen proloquentes illi jam per ipsa concitatoria dicta in congregationibus prolata deliquerint, et ratione sumendae in iisdem legalis vindictae, in obsequium gratiosae dispositionis Excellentiae Vestrae de dato 4-tae mensis currentis demissam relationem proximius exhibiturus sim, horum intuitu ulteriorem in hac mea relatione mentionem fasturus non sum.
Quod igitur socios et Kossuthianos attinet, quorum intuitu actu Fiscus Regius probas prae manibus habet, hi sequentes sunt:
1-mo. Josephus Ágoston advocatus tabularis, qui in congregationibus Comitatus Pestiensis sermones summe poenales et concitatorios in ephemeridibus Kossuthianis pagellis 55., 95., 102. et 173. visibiles habuit, perhibentibus notatis propria manu exaratis et sub 4 % demisse advolutis sermones suos Ludovico Kossuth fine vulgationis suppeditavit, et teste epistola sub 5 % adjacente societatis inter ipsum Ludovicum Kossuth et alios praeexistentis membrum et zelosus promotor fuit. Quod in contextu postremi hujus documenti de legalitate scopi et innocua consociationis indole adducitur, meo demisso sensu rem non excusat, optime enim scopum occultorum horum moliminum continentiae pagellarum Kossuthianarum et universalis in Regno rerum omnium convulsio manifestant.
2-do. Ladislaus Madarász, qui paginis ephemeridum 122. et 124. virulentos adeo sermones in congregatione Comitatus Albensis habuit, ut, quamvis eundem membrun praedictae societatis fuisse e datis nunc praesto existentibus juridice demonstrari non possit, continentiae tamen sermonum illorum meo demisso sensu vindictam Fisci Regii deposcant.
3-tio. Josephus Madarász non tantum poenali sermone pagina ephemeridum 122. conspicuo, sed eo etiam gravatur, quod perhibentibus originalibus ejusdem litteris sub 6 % reverenter adcopulatis correspondentiam cum Ludovico Kossuth fine vulgationis poenalium in dicto comitatu habitorum sermonum foverit, eidem sermones illos subministraverit, taliterque se socium perniciosae illius societatis ad convellendam legalem Regni consistentiam directae manifeste professus sit.
4-to. Antonius Szombathelyi Comitatus Békés Tabulae Judiciariae assessor. Hic praeter habitum concitatorium sermonem coram statibus dicti comitatus in litteris ad Ludovicum Kossuth datis et sub 7 % advolutis manifestat consensum in perniciosa illa principia, quae Ludovicus Kossuth functo adeo pro Regni tranquillitaie effectu seminavit, et promtitudinem suam declarat necessaria data pro insertione ad ephemerides subministrandi. Ut adeo hic quoque qua membrum perniciosae illius consociationis considerandus sit. Sermo praeadductus continetur pagina ephemeridum 129.
5-to. Gabriel Török Comitatus Aradiensis Tabulae Judiciarae assessor. Hujus sermones in pagellis Kossuthianis vulgati quidem non comparent, illa enim, quae pagina 45. cernuntur, se solo poenalia non sunt; ast missiles ejusdem de dato 22-dae Junii anni praeteriti aliae item duplicis ordinis litterae, quae correspondentiis super consultationibus Comitatus Aradiensis adjacent, et hic sub 8 % reverenter advolvuntur, luculentissime perhibent, eundem zelosum membrum esse consociationis in perturbandam pacem publicam et statum Regni directae.
6-to. Franciscus Deák Comitatus Zaladiensis Tabulae Judiciariae assessor. Hujus perniciosa indoles tam e pertractationibus diaetalibus, quam e famosa illa relatione, quam, qua nuncius dicti comitatus, super pertractationibus et resultato comitiorum committentibus suis praestitit, abunde nota est; litterae vero ejusdem de dato 10-mae Septembris anni praeteriti aliae porro correspondentiae Zaladiensi adjacentes, et una cum hac sub 9 % reverenter advolutae, plene probant hunc quoque socium Kossuthianum in perturbando Regni statu et subruendis avitis institutionibus esse.
7-mo. Joannes Besze actu in Comitatu Strigoniensi commorans. Litterae ejusdem et compilationes pro pagellis Kossuthianis sub 10 % adjacentes, hujus reatum nota infidelitatis importantem plene evincunt.
8-vo. Aloysius Záborszky in Comitatu Simegiensi degens, qui et in congregationibus perniciosam suam indolem passim prodidit, et perhibentibus correspondentiis sub 11 % demisse advolutis membrum est consociationis contra statum publicum directae.
Ex octo his individuis, si altissime ita decretum fuerit, processu notae infidelitatis conveniendis Gabrieli Török et Francisco Deák juxta disertam dispositionem 5-ti 1723. defensa in statu libertatis suffragatur; Josephus interim Ágoston velut nullo provisus possessorio et cujus nobilitas in Comitatu Pestiensi legitimata nondum est; fratres porro Madarász qua filii familias; denique Antonius Szombathelyi, Joannes Besze et Aloysius Záborszky qua praeter domicilium nihil possidentes indultu 14-ti 1687. penes sequestrationem cunctorum suorum scriptorum incaptivandi ex vinculis audiri possent. Quod ipsum si per Suam Majestatem Sacratissimam clementer decerneretur, incaptivationem Josephi Ágoston, qui in Comitatus Pestiensis congregationibus virulentissimus est illegalis oppositionis orator, praeferenter et adhuc ante generalem congregationem Comitatus Pestiensis in 22-dam mensis currentis praefixam effectui dandam esse censeo.
Hic demissam habeo reflexionem alto Excellentiae Vestrae judicio submittendam. Dum incaptivationes ad instantiam Fisci Regii in aliis casibus peraguntur, tales per satrapas jurisdictionum manuducente individuo magistratuali aut passim civicis commissariis, quin directorale aut aliud Fisci Regii individuum interveniret, effectuari sueverunt. Contra occasione incaptivationum anno praeterito ex obtutu subversantis criminis laesae Majestatis susceptarum et recentissime dum Ludovicus Kossuth arrestaretur, dispositae hunc in finem manui militari regius directoralis fiscalis additus est. Hujus demisso meo sensu nulla necessitas subversatur: scripta enim sequestrata, quin in loco capturae investigarentur, ob subversans in mora periculum in globo absportantur, et segregatio ac pervestigatio illorum nonnisi serius suscipitur; ipsa autem incaptivatio ad partes militiae nullatenus vero fiscalis regii pertinet. Dominus Eötvös, qui capturae Ludovici Kossuth intervenit, altera statim nocte experiri debuit fenestras suas per malevolum quempiam confractas esse, et prout audio, in imminenti Comitatus Pestiensis congregatione contra eundem ignominiosa quaequae proponi intenduntur. Haec fidelis et zelosus iste officialis regius forti animo fert quidem, sed exempla talia effectum illum altissimo servitio et rei Fisci Regii damnosum producunt, ut, quemadmodum occasione ultimarum in gremio officii mei vacantiarum experiri licuit, munus fiscalis regii nemo anhelet, et tabulares advocati, qui prius hanc honoris accessionem avidissime quaerebant, nunc nec recursum exhibeant. Quorsum res Fisci Regii devenient, qui tanti momenti jura vindicanda et defendenda habet, qui penes communem toti Regno juribus ejus obluctandi nisum, jura sua manifestissima licet, tantum ita feliciter vindicare aut defendere potest, si res in processibus per fiscales regios cum insigni jurisperitia et omnimoda dexteritate viriliter gestae fuerint; si in complendis regiorum fiscalium stationibus viris intelligentibus et cordatis per publicos idmodi insultus a concurrendo remotis ad officium hoc individua inferiorum qualitatum irrepserint? Respectus hi eo me movent, ut Excellentiae Vestrae demisse supplex esse sustineam: dignetur altissimo loco gratiose exoperari, ut si incaptivatio incaptivandorum manu militari effectuanda est, illa et nunc et in futurum semper per solam militiam, quam ducens officialis abhinc praevie necessarias pro re nata informationes percipere potest, effectui detur, fiscales vero regii hoc fine nunquam adhibeantur, ne per singularium individuorum compromissionem, quam hac aetate malevolis provocare facile est, totum officium in despectum abeat, perque hoc in res Fisci Regii sensim detrimenta fors irreparabilia deriventur.
Inter scripta Kossuthiana repertae sunt etiam sex litterae per Bartolomaeum Szemere ad Ludovicum Kossuth anno praeterito 1836. Vienna exaratae. Non obsecure deduci potest ex his nisus poenalis in oris exteris connexiones quaerendi, beneficio quarum et libertatis preli ibidem vigentis plana Kossuthiana, quorum poenalis indoles e praeadvolutis actis patet, potenter succolanda esse enunciatur. Correspondens hic, prout ipse in litteris dicit, iter ad oras exteras parabat, donec igitur de ubicatione ejusdem isthic certi quid non constiterit, relate ad illum ulteriora proponi non possunt.
E litteris his sub 12 % reverenter advolutis colligitur secretam hanc correspondentiam per agentem aulicum Barkassy procuratam esse; e diario vero Kossuthiano sub 3 % praeadvoluto contra assessorem Tabulae Regiae Judiciariae Földváry factum violati secreti judiciarii et reatus fidefragii luculenter evenit. Haec ad sphaeram legalis Fisci Regii neutiquam spectantia altiori judicio submitto.
Ceterum reverenter insinuando, quod examen incaptivati Kossuth ideo susceptum nondum sit, quod provocata hujus demissae relationis meae, quae copiari facere utique non potui, occasione examinis de necesse prae manibus habere debeam; cuncta praemissa altiori judicio submitto, et altis gratiis devotus submissa veneratione emorior
humillimus servus
magister Alexander Beöthy
causarum regalium director
Pestini, 11-ma Maii 1837.
S. k. tisztázat. OL József nádor, Titk.: Pol.
1837: 137.